Dünyaca ünlü traktör markası Uzel'in, döneminde haberlerden düşmeyen davaları ve olayları neler? İlham verici bir başlangıç, adım adım büyüyen bir şirket, aile içi olaylar ve en sonunda mağdur yüzlerce insan şeklinde özetlenebilecek bu hikâye, Uzel’in hikâyesi.
1864 yılında Uzel Corporation'ın temelleri atıldı. Uzel Ailesi, Osmanlı İmparatorluğu'nun Rusçuk kentinde fayton üretmeye ve bu faytonların satışını gerçekleştirmeye başlar. Uzel imzalı, el yapımı faytonlar Osmanlı İmparatorluğu'nun dört bir yanında kullanılır.
Fayton Üretiminden Önce Araç Parçaları Üretimine ve Nihayet Traktör Üretimine
1937’de Uzel Grubu'nun kurucusu ve ilk Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Uzel, Bursa'da bir şahıs firması kurar ve motorlu araçlar için yaprak yay üretimine başlar. 1940 yılında fabrika İstanbul’a taşınır. O dönemde makas (araç parçası) üretimi de yapan Uzel, 25 yıl içinde büyük değişim yaşar.
1961 yılında, İbrahim Uzel motorlu bir taşıt üretme hayalini gerçeğe dönüştürür ve Marshall yardımları ile ülkeye giren Massey Ferguson markası ile birlikte tarım traktörü üretimine başlar.
Henüz her şeyin başındayken 1963 yılında İbrahim Uzel vefat eder ve şirketin hisseleri çocukları arasında pay edilir. Oğlu Ahmet Uzel, büyük kızı yerine hisseyi yönetecek olan kocası Cemal Atay, ve diğer iki kızı da hisse alır.
Dönemin traktör piyasasının neredeyse yarısına yakını Uzel firmasına ait hale gelmiştir. Fakat aile içi uyuşmazlıklarla firma içinde çalkalanmalar başlar. Bu sebepten 1990’lı yıllarda hissedarlardan Zapsu Ailesi, hisselerini satmaya karar verir. Aynı dönemde hisse sahibi Cemal Atay da vefat edince hisseler oldukça dağılır.
Ahmet Uzel 100 milyon dolar borçlanma ile 1996 yılında hisseleri tek elde toplar ve 1997’de Uzel hisselerinin %15'i Morgan Stanley'nin koordinasyonuyla İstanbul ve Londra borsalarında halka arz edilir. Ahmet Uzel'in ömrü bu toparlanma sürecininin devamını getirmeye yetmez ve 1998 yılında vefat eder.
Ölüm sonrası şirket hisseleri eşi Türkan Uzel, oğlu Önder Uzel, diğer oğlu Serdar Uzel ve kızı Şafak Kibar arasında paylaştırılır.
Önder Uzel ile Grup Yükseliş Dönemine Girer
Yüksek borç ve düşen ciro nedeni ile Önder Uzel şirketin başına geçer ve şirketin hem mali yapısını hemde süreçlerini oldukça da topar. Fakat 2003 yılında gelindiğinde Önder Uzel, annesi Türkan Uzel ile davalık odru. Türkan Uzel, dava sebebini ise genel kuruldan yönetim kuruluna geçtiğinden bile haberi olmadığını, şirket hakkında bilgi alamadığını söyleyerek açıklar.
Dava, Önder Uzel lehine sonuçlansa da taraf değiştiren biri olacaktır. Davada haklı bulunan Önder ve Serdar Uzel kardeşler, Uzel şirketini büyütmeye devam eder.
2005 yılında Uzel, global rekabet şartlarına erişebilmek amacıyla genel merkezini Hollanda'ya taşır, kurumsal kimliğini yeniler. Hatta birçok ülkede fabrika açar ve Uzel markası 85 ülkenin de pazarında yer almaya başlar.
Avrupa'nın en köklü traktör üreticilerinden biri olan Holder Uzel Corporation bünyesine katılır. Tarım ekipmanlarında dünya pazarlarının güçlü isimlerinden Kverneland Grubu ile distribütörlük anlaşması imzalanır ve son teknoloji ürünü ekipmanlar Uzel-Kverneland markasıyla pazara sunulur.
Ekipman ve biçerdöver üretim hattı açılır. 2006 yılında, Uzel traktör ve ekipman alanında 16 yeni modeli pazara sunar. 2006 yılında lansmanları yapılan Uzel Cottoncraft Pamuk Hasat Makinası ve Uzel Ön Yükleyici’ler çiftçilerce büyük ilgiyle karşılanır.
Mirage motosikletleri pazara sunulur. Argentum Ventures N.V. Türkiye’de Century 21 Türkiye olarak gösterdiği başarılar ile 2006’da Almanya, Hırvatistan, Slovakya, Slovenya, Bosna Hersek, Sırbistan, Karadağ, Azerbaycan ve Macaristan için Cendant Global Services B.V. (NYSE:CD)’den Century 21 ana Franchise lisansını alarak Avrupa’da bir Türk şirketi olarak bir ilki gerçekleştirir.
Uzel Holding'in Faliyetleri 4 Ünite Altında Toplanmaktaydı
Uzel Agri
Dünyanın en büyük 10 traktör üreticisinden biri olan müflis Uzel Traktörün yurt dışındaki firmasıydı. 47–120 HP güç aralığında sekiz ana modelde 182 farklı tip Massey Ferguson ürün gamına sahip. Uzel bu unite içindeki global faaliyetleriyle, 2005'in Haziran ayı içerisinde Almanya'nın Metzingen şehri merkezli Max Holder şirketini satın almıştı. Aynı yılın Ağustos ayında Norveç merkezli Kverneland Group ile distribütörlük anlaşması imzalamış idi.
Uzel Auto
Otomotivde 1,5 ton ve üzerindeki ticari araçlar konusunda uzmanlaşan Uzel Auto, süspansiyon sistemleri ve yedek parça üretmekteydi. 2005 yılında savunma sistemleri konusunda da faaliyet göstermeye başlamış idi.
Uzel Parts
Uzel bünyesinde satış sonrası hizmetler fonksiyonuna sahip bir yapı olarak konumlanmış bulunan parça birimi, 2005 yılında alınan karar doğrultusunda ayrı bir ünite olarak yapılanmış idi. Daha önce sadece Massey Ferguson traktörlerinin orijinal parçalarını temin etmekte olan Uzel Parts, sonradan tüm tarım makineleri marka ve modelleri bazında hedeflenen pazarlarda parça ticaretine başlamıştı.
Argentum Ventures NV
Uzel Grubu'nun hisselerinin yurt dışına satılması ile birlikte tamamen Önder Uzel'in kontrolüne girmiş olan Argentum, Uzel Capital adı ile 2006 yılında kurulmuş, ardından Argentum adını almıştı. 2006 yılında faaliyet alanları daha da genişleyen Argentum, o dönemde 4 ana başlık altında çalışmalarını yürütmekteydi:
- Franchise & Perakendecilik
- Butik Otel Yönetimi
- Gayrimenkul Varlık Yönetimi
- Teknoloji
Aile İçi Anlaşmazlıklar ile Gerileme Süreci Kapıya Dayanır
2007 yılından sonra aralarındaki anlaşmazlık sebebi ile Serdar Uzel, annesinin ve kız kardeşinin tarafına geçer ve temyize giden davanın seyrini değiştirir. Uzel şirketi tekrar araştırılmaya başlanır. Aile içi karmaşa, şirketin banka ve tedarikçiler ile olan ilişkilerini de etkiler.
Bankaların şirkete olan güvensizliği ve tedarikçilerin paralarını alamayacakları yönündeki korkuları üretimde sorun yaratır. Yaşanan olaylar başlı başına bir sorunken bir de Ferguson şirketi, ortaklığı fesheder.. Sonrasında 2008 finansal krizi ortaya çıktı. Bu kriz ile tüm şirketler sıkıntıya girerken tedarikçilerin kendilerini kurtarma isteği ile Uzel, belini doğrultma yoluna girer.
Bu sayede üretimde bir akış yakalayan şirket, krizden pek etkilenmez. Aksine tam anlamıyla krizi fırsata çevirir. Ayrıca paralarını alamayan işçiler gönüllü olarak geri dönerler. Yalnızca iyi niyetten değil elbette; şirketin ve dolayısıyla çalıştıkları fabrikanın tekrar düzene girmesi, içeride kalan paralarını alabilecekleri anlamına geliyordu.
.. ve Malesef, Batış Süreci Gelir
Üretimi artırmışken ve borçların ödenmesi hızlanmışken; alacaklıların kapıya dayanması, aile içi anlaşmazlık ve hatta aile üyelerinin Önder Uzel'in ‘dolandırıcı’ olduğu yönündeki iddiaları, şirketi iflasa sürükler. 2012 yılında batan şirket; arkasında alacaklıları, emeği geçen ama emeğinin karşılığını alamayan işçileri ve ülkeye getirdiği dövizi bırakıp gitti.
Haklarını alamayan işçiler, fabrika önünde günlerce toplandılar. İflas bayrağının çekilmesiyle işinden olan işçiler, haklarını alamadan evlerine gönderildi. Fakat kaderlerine razı olmak istemediler ve fabrikanın önünde günlerce toplandılar. Bu, onlara bir şey kazandırmadı ve en sonunda geri döndüler. Kimsenin fabrikada kalmaması ile hırsızların yuvasına dönen fabrikada güvenlik dahi yoktu. Milyonluk makineler yağmalandı ve kilo ile satılmaya başlandı. İşçiler tekrar açılacağına dair bir umutla nöbet tutmak isteseler de bir süre sonra vazgeçtiler.
İlham verici bir başlangıç, adım adım büyüyen bir şirket, aile içi olaylar ve en sonunda mağdur yüzlerce insan şeklinde özetlenebilecek bu hikâye, Uzel’in hikâyesi.
Derleme girişim hikayesi içeriğimizi tüm okurlarımızın ilgi ve bilgisine sunuyoruz.